به گزارش خبر۲۴،در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران با وجود چالش‌های داخلی و خارجی، روندی تدریجی اما امیدوارکننده به سمت بهبود را تجربه کرده است. گزارش‌های رسمی منتشرشده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران درباره رشد تولید ناخالص داخلی و سایر شاخص‌های کلان اقتصادی در نه‌ماهه نخست سال 1403، حاکی از استمرار این روند مثبت هستند، هرچند با نشانه‌هایی از کاهش سرعت رشد نسبت به سال گذشته. در این گزارش، به بررسی آخرین داده‌های اقتصادی کشور پرداخته شده و تحولات بخش‌های مختلف از جمله نفت، خدمات، کشاورزی، مصرف داخلی و سرمایه‌گذاری مورد تحلیل قرار گرفته است.
آنالیز رشد گروه های مختلف در تولید ناخالص داخلی
رشد تولید ناخالص داخلی در نه ماهه 1403، طبق آمار بانک مرکزی به 3.7 درصد و طبق آمار مرکز آمار به 3.4 درصد نزول کرده است. این در حالی است که در سال 1402 و طبق اطلاعات منتشر شده، تولید ناخالص داخلی (به قیمت‌های ثابت سال 1400) با رشد 5.3 درصدی از سوی بانک مرکزی و 5.0 درصدی از سوی مرکز آمار ایران همراه بوده است. این میزان رشد نسبت به سال‌های گذشته افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
بررسی رشد ارزش افزوده گروه‌های اصلی نشان می‌دهد که اگرچه در سال 1402، گروه نفت با رشدی 18.8 درصدی بیشترین رشد در ارزش افزوده را داشت، اما سهم این گروه در نه ماهه 1403، با توجه به اشباع ظرفیت تولید به 6 درصد کاهش یافته است.
همچنین در نه ماهه 1403 بخش نفت با رشد 6.0 درصدی بیشترین سهم را در رشد ارزش افزوده در بین گروه های اصلی داشته است. همچنین به ترتیب، بخش کشاورزی با رشد 3.7 درصدی، بخش خدمات با رشد 3 درصدی و بخش معادن با رشد 2.4 درصدی بیشترین سهم رشد ارزش افزوده را ایفا کرده اند.
رشد هزینه ناخالص داخلی
از سوی دیگر، در بررسی هزینه ناخالص داخلی، مصرف نهایی بخش خصوصی و دولتی در سال 1402 (نه‌ماهه نخست) به ترتیب 3.2 درصد و 2.7 درصد رشد داشته‌اند. این رشد نشان‌دهنده افزایش تقاضای داخلی و بهبود نسبی در شرایط معیشتی و بودجه‌ای دولت است.
تغییر روند تشکیل سرمایه ثابت ناخالص از 1400 به بعد
نکته قابل توجه در آمار ارائه شده، رشد چشمگیر تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به ویژه در بخش ماشین‌آلات است. لازم به ذکر است تشکیل سرمایه ثابت ناخالص از تا قبل از سال 1400 منفی بود و از این سال به بعد توانست به محدوده مثبت وارد شود.
همانطور که در نمودار بالا مشخص است در سال 97 نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در نزدیکی منفی 16 درصد بود. این در حالی است که روند تشکیل سرمایه ناخالص از سال 1399 به بعد به ترتیب 4.6، 4.5، 9.2، 6.3 و 3.4 رسید که نشان از افزایش سرمایه گذاری در داخل کشور دارد.
با توجه به داده‌های منتشرشده، اقتصاد ایران در سال‌های اخیر به‌ویژه پس از سال 1398 که با افت شدید مواجه شده بود، روندی رو به بهبود را دنبال کرده است. افزایش در رشد تولید ناخالص داخلی، مصرف نهایی و تشکیل سرمایه، نشان از افزایش پویایی اقتصادی و بهبود نسبی شرایط اقتصادی دارد. با این حال، تداوم ضعف در بخش کشاورزی و نوسانات سرمایه‌گذاری ساختمانی، چالش‌هایی هستند که نیازمند سیاست‌گذاری‌های هدفمند خواهند بود.
واگرایی بین رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات و سرمایه‌گذاری در ساختمان
نکته حائز اهمیت در تحلیل داده‌های مربوط به تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، واگرایی بین رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات و سرمایه‌گذاری در ساختمان است. همانطور که از نمودارها برمی‌آید، از سال 1400 به بعد، سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات رشد چشمگیری را تجربه کرده، در حالی که سرمایه‌گذاری در ساختمان همچنان در برخی سال‌ها رشد منفی داشته یا روندی نوسانی داشته است.
این پدیده می‌تواند نشانه‌ای از تغییر تدریجی ساختار سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران به‌سوی سرمایه‌گذاری‌های مولد و با بازدهی بالاتر باشد. افزایش سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات معمولاً با افزایش بهره‌وری و ارتقای ظرفیت تولید صنعتی همراه است، که می‌تواند نویددهنده افزایش پایداری رشد اقتصادی در آینده باشد؛ در حالی که سرمایه‌گذاری ساختمانی به‌دلیل ماهیت غیرمولد در بسیاری از موارد، در بلندمدت موتور محرک قابل اتکایی برای رشد اقتصادی محسوب نمی‌شود.
از این رو، ادامه این روند می‌تواند شاخصی کلیدی برای ارزیابی تغییر کیفی در الگوی رشد اقتصادی کشور باشد؛ تغییری که در صورت پشتیبانی با سیاست‌های حمایتی مناسب، می‌تواند نقش مهمی در عبور اقتصاد ایران از چرخه‌های نوسانی گذشته ایفا کند.
